Fatuurad cad oo kala jiidan baa la soo wareegtay nalka baabuurta kala hora rukunkiisa ku hor yaal taallada Daljirka Dahsoon. Koonfur bay u weecatay. Waddada Soomaaliya ayay cagta la haleeshay, iyadoo luudaysa sidii wax soo daalay, ama jahadu ka dhunsan tahay ee aan u socon meel la og yahay. Waxay sii luuddaba markay Bangiga Dhexe la simaadkiisa soo gaartay, ayuu nalkeedii dardaray gabar cambuur baalal weyn oo kuwa habeenkii lagu xashaasho ah qabta, kabo cirbo dheerna hore ugu sii taagsanaysa.
Ninkii buurnaa ee baabuurka daadihinayey, markii ishiisu gabadha quruxda badan qac ku tiri, ayuu nalkii iyo socodkiiba yareeyey, hareerahana iska eegay, sidii nin wax maaggan. Gabadhiina intay iftiinka badan dhibsatay, bay waddadii midig uga sii durugtay, saantana hoos ka boobtay, sidii iyadoo ka cararaysa baabuurka kala jiidan ee soo daba higsanaya.
Gabadhu waa Maana-Faay oo Shabeelle tagsi uga dagtay, ka dibna goosatay in ay sii lugayso ilaa Xamar Weyne iyo gurigoodii. Saacadda oo ay dhawaan fiirisay bay mar kale isha ku xadday. Ma xuma. Siddeeddii fiidnimo weli wax baa dhimman. Waxay jeclayd in ay guriga dhakhso u tagto, mar haddii ay ku guulaysan wayday arrintii ay galabtaas u dhuumatay. Markii maanta la qadeeyey, qof walbana sariirtiisa koray, bay iyadu hurdo iska wayday. Muuqaalkii Axmed Jaamac baa maankeeda hor taagnaa, maskaxdeedana mashquuliyey. Waxay galgalataba intay mar qura sariirtii ka boodday bay mayrasho ku dhaqaaqday. Waxay go’aan kadis ah ku gaartay in ay booqasho kadis ah ugu tagto. Ilaa bartamaha Hodan bay socdaal ku sii jirtay. Sartii caddayd ee jaranjarta gaaban lahayd bay isa sii taagtay. Nasiib darro albaab xiran baa ka hor yimid. Axmed galabtaas shaquu ku laabtay. Maana-Faayna niyajabkeedii bay la soo noqotay. Soo bixiddeedii way ka shallayday. Walwal iyo walaac baa uga sii kordhay. Weli iyadaa isku maqan. Waxa hareeraheeda ka dhacaya iyo buuqa ay ku dhex jirto ma dareensana. Dukaammada cammiran ee ay hor marayso, dadka faraha badan ee is garbinaya, gawaarida waalan ee is dhex yaacaysa, guuxooduna hawada buuxiyey, intaba way u war la’dahay. Fatuuradda kala jiidan ee u soo gaatamaysa way moog tahay.
— 2 —
Odaygii feeraha weynaa ee fatuuradda ku gaatamayey, waa kaas hareeraha fiirfiirinaya, sidii nin baadi ka dhuntay buuqa ka dhex raadinaya. Fatuuradda socodkeedii dhaqaaq-joogsi buu noqday. Ninka odayga ah maskaxdiisiina waxaa kala jabsaday gabadha sii socota iyo khalqiga faraha badan oo ay ku dhex jirto.
Waa bartamaha Xamar oo fiid jooga. Dadka baas fara badanaa, ma warshad bay ka soo fagmayaan? Baabuurtuna ka daran. Xaggee bay ku qamaamayaan, may noo firaaqeeyaan, wax yarna ha ahaatee? Firaaqo warkeed daa. Wixii ku fiirinayaa ha ku fiirsheene hawshaada iska qabso! Maya. Maya. Meeshaani ma aha meel gabar lagula hadli karo. Nin weyn baad tahay oo sharaf leh. Dadkuna wada yaqaan. Nin madax ah baad tahay oo magac leh. Madaxnimada iyo magacaba markaasoo kalaan nacaa. Xornimaday naga qaadayaan. Nasiib badanaa nin aan cidina aqoon, cidna ka xarig xiranayn! Wixii uu doonuu samayn karaa. Adigu maxaad samayn kartaa? Laga yaabee waxaas hareerahaaga yaacaya badankoodu inay ku garanayaan. Lagaba yaabee in ay kugu soo baxaan kuwii aad dhashay ama kuwii kula shaqaynayey ee aad madaxda u ahayd. Jinni baa wax dhala! Balaayaa madax noqota! Bal eeg bocortaas ay na seejinayaan! Qoor iyo xero isku biimee! Ma cirkaa soo dumaya. Rag iyo dumar weligoodba waa la isku ogaaye, maxaa ka micne ah. Laakiin sug! Markaad dhoocishaas baabuurka u joojisid, hadday ku raacdo waxba ma aha; laakiin hadday kugu jeestayso, dadkuna kugu wada qoslo, sow fadeexad weyn ma aha? Waa fool xumo. I iihi. Allaylehe isaga tag, Ilaah baa wax ku siiyee. Laakiinse qof laga tagi karo miyaa? Oo kaalay, maa iska daba gashid inta ay buuqa ka gudbayso, ee meel mugdi ah gaarayso. Laakiinse yaa og inay gaarayso? Hadda waa tan hor maraysa Kafee Nasunaale. Hadday isgoyska la leexato, rajo ma leh. Midig iyo bidix kii ay u bayrtaaba waa buuq hor leh. Laakiinse hadday tooskeeda u socoto way wanaagsan tahay. Mar hadday iridka weyn ee Hoteel Curuuba ka gudubto, dadka iyo iftiinkuba way yaraanayaan. Halkaasaad uga daba tagaysaa. Nasiib haddaad leedahay horteeda uun ha u socoto.
Hawshii uu hayey iyo jidkii ciriiriga ahaa markay iskeeni waayeen buu baabuurkii joojiyey. Intuu ka soo dagtay buu sigaar-iibsi ku marmarsooday. Ishiisuna waxay la jirtay gabadha cambuurka baallaha weyn qabta ee isgoyska ka sii tallaabaysa. Wuxuu ku ducaysanayey in ay tooskeeda u sii socoto. Ducadiisii aqbal bay noqotay.
Saaxiibkeen baabuurkiisii kala jiidnaa buu degdeg u galay, una kiciyey, isagoo faraxsan, sidii nin ku guulaystay ‘baqtiyaa nasiib’ qaali ah!
Maana-Faay markii ay Museyemka Ummadda in yar garab dhaaftay, ayay ku war heshay baabuur cad oo horteeda qotonsaday. Tolow ma iyaduu isu taagay, mise danihiisa kale! Shaki baa galay, waxayse arrintii u kala caddaatay markay daaqaddiisa la sinnayd, ee maqashay ninkii watay oo leh, “Yareey!”
Si otomaatik ah bay u fiirisay iyadoon joogsan. Waxaa galay dareen ah in uu yahay nin garanaya iyo in kale. Intuu eegmadeedii ka faa’iidaystay buu u raaciyey, “Kaalay abbaaye, wax yar baan ku waydiinayaaye!”
Aragtay in ayan is-aqoon. Ujeeddadiisana fahamtay. Intay wajigeedii si degdeg ah uga soo ceshatay, bay saantii hore u sii boobtay. iyadoo u naqsanaysa. Abbaaye kuma lahoo! Abootadaada waa! Adoogay waa ka weeyn yahay, mana ka sheexaayo shukhul xumaantaas. Akhas! Wallaahi adduunyo gaddoon waaye. Dukhyaalkii aaba dariikhyaha laga mari weeysan yahay! Intee amaan laga helaa hadda waaye! Hadda duqnimada uun bay ku haaraamaysaye, tolow maxay oran lahayd haddii ay ogaan lahayd in uu yahay soddoggeed, saaxiibkeed aabbihi?
Jaamac Dhegey weli halkiisii buu jacdii ku dhacday la fadhiyaa. Ceeb Alla ha asturo! Wuu ka soo toosay jugtii. Waa kaas soo dhaqaaqay. Malaha go’aan buu gaaray, Meeshaad ku qoydo waa lagu qallalsadaa! Sahalkaas uga hari maayo. Waa in uu ka sal gaaraa, gabadhaan xunoo is-kibrinaysa. Markuu ugu liito waa in uu ogaadaa meesha ay gasho, si uu ugu qaylo gaysto kaaliyayaashiisii hawlaha noocaas ah u fududayn jiray, ee khibradda gaarka ah ku lahaa. Isaguna ka abaalmarin jiray.
Wuxuu goostay in uu tijaabadii hore mar labaad soo celiyo, erayadiina baddelo, wixii ka dhici lahaaba ha ka dhaceene. Hase yeeshee intuusan soo gaarin bay amuuri dhacday! Qoftii uu ugaarsanayey, gabar kalaa intay ka hor timid salaan diirran la iskula booday ee la is dhun-dhunkanayaa. Gabadhii buu gartay. Ma anaa waalan mise Cadan baa laga heesayaa? Ma run baa ma riyaa? Allow riyo ka dhig! Rab ama ha rabin. Wallee waa run. Ma tahay, mise ma aha? Qoor iyo xero, waa iyadii! Waa Sahra Yuusuf oo aan caad saamayn! Ceebeey tacaal! Cirkii baa ku soo dumay. Carradii baa ku oloshay. Ciribtiisaa go’day. Balaayo waa tii caawa halkaan keentay!
Wadnihii baa afka yimid. Dhiiggii halbowlayaashiisa meeraysanayey baa karkaray, kuna sigtay in uu bannaanka u butaaco. Wuxuu jeclaystay in dhulka hoose u banneeyo god uu ka dhex duso. Ama cirka sare u soo rido wiish uu ku duulo. Balaayo ku dhashay isla wareegadiiyeey! Bal maxay xilligaan Xamar Weyne ka soo doontay?
Intuu dhankii gabdhuhu ka xigeen wajiga ka dadbay, buu baabuurkii diyaarad camal u bitiyey. Rajadiisu waxay ahayd, intaysan ku garan ka siibo. Rajadaas Rabbi kama aqbalin. Sahra mar horaa baabuurka kala jiidani indhaheeda soo dabay, abtigeedna ka dhex aragtay. Waxay isu diyaarisay markuu soo eego in ay salaanto. Eegmo warkeedse ma oolline xuf buu ku dhaafay.
Maana-Faay markay iyadoo fiirinaysa aragtay bay intay ka faa’iidaysatay ku tiri, “Abbaay Sahro, cawada siin u yaabay abidkeey ma u yaabin.”
“Maxaa jirana?”
“Walaahi, haddiin kuu warramo, ad naftirkaada waa yaabey maahine jinniyaa kugu dhacaayo!”
“Bisinka! Naa bal ii warran!”
“Abbaay ninkii oo fatuurada cadka eh inta la moodaayey ma arkinoo?” Sahra way aamustay, sidii qof aan waxba fahmin.
“Hadda kii inta moodaayayna?” Maanaa u raacisay.
“Haah, hee?”
“Abbaay haddiin ku dhoho dukhaas weyn aan cawada dhan ka baxsan waayey!”
Sahra xaaddaa istaagtay. Dabayl yar oo naxdin iyo yaxyax isugu jirta ayaa shax ku tiri. Amakaaggii bay afka sacabka saartay. Gabadhii bay su’aalo aan loo baahnayn ku celcelisay. Waxay jeclaysatay in ay Maana been sheegayso, ama nin kale moodday. Runtii kharaarayd baa dhuunteeda ka dagi wayday. Sidee waxaasi uga suurtoobi karaan abtigeed Jaamac Dhegaygii ay ku taqiin ikhyaarnimadiisa iyo sharaf-ilaalintiisa! Sow ma aha kii iyada ku dili jiray “Maxaad fiid hore u soo seexan wayday?” iyo “Muxuu ahaa ninkii kuu yimid?” Sow ma aha kii nacladda dusha uga tuuri jiray nimanka gabdhaha ugaarsada, iyagoon ciddooda u soo marin, ama gurigooda ugu imaan? Sow ma aha kii “Wasakh Najaasaysan” ku tilmaami jiray gabdhaha baabuurta cadcad waddooyinka ka raaca? Sow ma aha kii wiilashiisa ka waanin jiray gabdhaha ayan aqoon iyo shukaansiga aan jidkiisii toosnaa loo marin?
Maya. Maya. Maya. Ma aha abtigay ninka waxaasi ka suurtoobeen. Ma abtigay baa maanta gabdho yaryar gaari ku qaadanaya? Taasi waa qorraxdii bari laga sugayey oo galbeed ka soo baxday. Wax dhici kara ma aha. Yartu been bay baratay. Laakiinse Maana been ma taqaan. Warkaanina been uma eka. Malaha ninku abtigay ma ahayne, anigaa is-moodsiiyey. Laakiin ma abtigaa baa dad kaaga khaldami kara? Sow adigii arkaayey madaxiisii weynaa ee tintu ku yarayd iyo shaatigii diillimaha lahaa ee uu galabta ku soo baxay! Kaalay, dad iyo duurba wax aadan ka filanayn baa ka soo baxee, duqa wixii beryahaan habartu uga cabanaysey armay wax ka jiraan? Ma suurtoobi karto. Habartu iyadaa waalan. Dad war-xuma-tashiil ah baa waalay. Wallee waa yaab! Waxba garan maayo! Intay dhaqaaqday bay tiri, “Maana jaaw, waan sii hoyanayaaye!” sidii qof ka baxsanaysa dambi loo haysto!
– 3 –
Injineer Axmed Jaamac intuu Jubba kafee ka cabbay buu waddada qarkeeda isa soo taagay. Xaggee buu ku dhaqaajiyaa! Fasaxii gaabnaa maantuu uga eg yahay. Berri shaqadiisii adkayd buu bilaabi doonaa. Caawana wuxuu leeyahay barnaamij muhiim ah, oo ay ku talo galeen isaga iyo saaxiibtii Maana-Faay. Waxay isku ogaayeen in ay habeenkaas marti qaadaan Sahra Yuusuf iyo Cabdinaasir. Fikradda Maanaa soo jeedisay. Axmedna waa u riyaaqay, waana ku raacay. Laakiinse wuxuu ka liitay xagga jeebka. Maana meeshii kharash ku baxaayo waxay ku adkaysataa in ay qaybteeda bixiso. Ma aha gabdhaha marka lacag bixinta la gaaro intay gacmaha laabtaan wiilka fiiriya, ee ka suga in uu had iyo jeer isagu kharashka bixiyo, sidii nin lacagtu beer uga baxdo ama maxkamadi ku xukuntay!
Maana waxay jeceshahay haddii wiilku hal mar kharashka bixiyo marka xiga in ay iyadu bixiso, haddaan tabartu u diidin, ama isagu ku gacan sayrin. Axmed gabadhiisa dabeecaddaas wuu ku bartay, waana og yahay in ay ka hesho. Hase yeeshee, wuxuu xog-ogaal u yahay in aysan beryahaan lacag qumman hayn. Isaguna wax ku filan ma hayo. Waa inuu qalqaalo galaa, inta goori goor tahay.
Tolow xaggee u qalqaalo tagaa? Haah! Aabbe. Aabbe! Markii xaalku xumaado wuxuu u irkadaa aabbihii, run iyo been wuxuu u sheegaba. Talo kale ma jirto. Waa in uu duqii raadiyaa. Saacadduu eegay. Fiican. Waa siddeeddii subaxnimo. Waa waqtiga u wanaagsan ee uu xafiiska soo fariisto. Mashruucii uu Agaasimaha Guud ka ahaana ma foga. Waa degmada Shibis dhankeeda galbeed. Waa toddoba daqiiqo camal oo lug ah.
Go’aan buu ku gaaray, kuna dhaqaaqay. Intuu Waddada Jamhuuriyadda gooyey, ee farmashiyaha Jubba ka soo horjeeda geeskiisa la laabtay, buu Waddada Jubbada Sare woqooyi u raacay. Baar Fool-Baxsi markuu hormaraayey, ayuu u hinqaday in uu Kooka-Koola ka cabbo. Haddana ma geline markuu garab dhaafay buu waddada cusub ee Bakool bari ula weecday. Makhaayadda yar ee sambuusleyda ah iyo tubakaayada ku dheggan buu sii ag-maray. Wuxuu ka siqsiqay cuntada duqsiga iyo dabaysha u dayacan, dadkuna cunayaan.
Isagoo tii la yaabban buu waddada dhankeeda kale jalleecay. Illeyn makhaayaddu waxayba ahayd i qarso. Wuxuu arkay haweeney guntiino duug ah iyo garbasaar jeexjeexan qabta, oo waddada lugta lagu maro dhulka fadhida, dad wax walbaale ahi hareeraheeda is-dhaafayaan. Cunug yar baa dhabta u saaran. Laba ka roonroon oo qaawanina, labada dhinac bay uga kala tiirsan yihiin. Horteeda waxaa dhulka taal dambiil ay ku jiraan sambuus iyo bur-saliid. Cunugga yar ee dhabta u saaran, oohin buu la qaylinayaa. Laakiinse hooyadi uma kansho hayso in ay aamusiso. Waxay ku mashquulsan tahay shaqadii ay qadadiisa ka soo saari lahayd. Shaqadu waa shaqadee? Waxay min hal xabbo oo bur-saliid ah ka iibinaysaa laba ruux oo dul taagan. Labada mid waa nin reer miyi ah, da’diisu meel dhexaad tahay, oo intuu go’ weyn guntaday, labadiisii dacal ee faraqyada lahaa, labada garab ka kala ritey, go’u asalkiisii hore wuxuu ahaa bafto; haddase midabkiisii caddaanka ahaa waa doorsoomay. Cagaha wuxuu ku sitaa dacas goome baabuur ah. Ul dheerna intuu dhulka ku mutay ayuu afkeedii kore salka ku cuskaday. Waxay u tahay kursigii uu ku quraacanayey!
Qofka labaad ee bur-saliidka iibsanayaa waa wiil yar oo caga cad, dharna daba-gaab jeexjeexan ka qaba. Gacanta uu burka ku cunaayo ma ahee tan kale wuxuu ku laalaadinayaa quluxa yar ee caseeyayaashu burushyada iyo ranjiga ku urursadaan. Ninka iyo wiilku waxay isaga eg yihiin macaluusha jirkooda ka muuqata, ee la moodo in ay dad abaari goysay ka soo hareen, wasakhda korkooda saaran ee la moodo in ayan sidii hooyadood u dhashay biyo taabsiin iyo diifta dhafoorkooda ka muuqata ee la moodo in ay sanooyin soomanaayeen.
Axmed Jaamac intuu dadkaas kadeedan is-dul taagay, ayuu u fiirsaday xiisaha la yaabka leh ee ay bur- saliidka qallalan ku jajabsanayaan, sidii iyagoo ka boobaya diqsiga ku soo qamaamaya ee ay iska yuraynayaan. Wuxuu soo xasuustay quraacdii udgoonayd ee saaka gurigooda beylahda ku ahayd iyo carruurtoodii wiilkaan la faca ahayd ee quraacdaas macaane caynba, caynka ah baryada iyo khasabka afka loogu gurayey, iyaguna ka biya diidsanaa. Wuxuu niyadda ka jecleystay in uu hore u soo qaado, ee dadkaan u keeno, quraacdii haraaga ahayd ee saaka adeegayaashoodu daadiyeen. Wuxuu is-yiri, labadaan iyo laba kaleba quraac iyo qado way ugu fillaan lahayd!
Intuu dhaqaaqay buu agagaarkiisa sii fiirfiiriyey. Bal isu eega meeshaan iyo meeshii aan daqiiqado ka hor kafeega ka cabaayey! Baarkii Jubba iyo xaafaddii saraha dhaadheerayd ee cagaarka badnayd ee uu ku dhex yiil. Xaafaddaas iyo tani maxay iska og yihiin? Waa laba adduun oo la leeyahay waa hal magaalo. Maxay iska og yihiin carshaantan daydkii ka jajabay, ee digada lo’du hor daadsan tahay iyo dhismihii muraayadaha badnaa, dhererkiisu daruuraha isku shareeray, jardiinada jannada ahi ku meersanayd, baabuurta casriga ahi hor safnayd, waddada hillaacaysaa isku hor jiidday? Maxay iska og yihiin dadkii haybadda iyo dhaldhalaalka ka muuqdaa iyaga naf ahaantooda cajabinayey, ee baarkaas hoostiisa, halkii aan kafeega ka cabbaayey kuraasta dabacsan ku dangiigay, sharaabka qabow ku fiiqsanayey iyo kuwaan hilfaha leh ee jidka ciriiriga ahe, habaaska badan dhexdiisa, burka qallalan duqsiga ka boobayay, si ay nafta ugu ceshadaan?
Intuu madaxa gilgilay buu waddadii tabaaleysnayd hore u sii qaaday. Muuqaallo kale oo aan farax gelin buu sii dhaafay. Meel uu maalin hore arkay buu soo gaaray. Garaashka gaboobay ee ganjeellihii iyo gidaarkii hayeyba gaarigu jebiyey markuu midigta ka qabtay, ayuu gartay in uu u dhaw yahay Mashruucii uu u socday. Hadduu indhaha hore u taagayba waxaa u muuqday geeskii soke ee dhismihii dheeraa ee Mashruuca Sahminta Hawada. Laba daqiiqo ka dibna jaranjartii dheerayd buu cagta saaray, isagoo u sii socda Xafiiskii aabbihi oo ku yaal dabaqa afraad. Markuu dabaqa labaad la sinnaa baa waxaa ka hor yimid Ciise-Dheere oo degdegsan, faylna gacanta ku sita.
“Weey Axmed! iska warran Injineere, maanta soo dheeraatayaa!” Ciise-Dheeraa si farxad leh ugu salaamay.
“Nabad Ciise, see la ahaa?”
“Waa la wanaagsan yahay. Sow la iskama ladna beryahaan la isma arkine?”
“Ciddii ka warran Ciise?”
“Mahadsanid. Buuftaa la hayaa, aad iyo aad. Leylana waa ku soo salaamaysay, mar kasta waxay tiraahdaa Axmed haddaad aragtid igu salaan.”
“Salaamullah. Leyla waa ladan tahay sow ma aha iyo ninkii Burhaan ahaaba?”
“Nabaddooda, yarkaa mar naga hargabsaday, haddase waa iska ladan yahay. Haddee aabbana waa joogaa, malaha asagaad soo gaartaye.”
“Haah, kor buu jiraa sow ma aha?”
“Maya. Hanuunintii baa weli lagu jiraa. Maanta isagaaba khudbadda lahaa.”
“Haah. Illeyn haddaan shaqaalihii arki waayey, saaka waxay ahayd subaxdii hanuuninta!”
“Aahey. Aniga qudhaydu meeshaan jiraye, faylkan oo arrin looga baahday baa la ii soo diray. Waataan ku jiray guddiga shaqaalaha. Ina keen iska dhagayso inta laga soo baxayo, kollay dhawaan waa la soo baxayaaye.”
“Maad iga dhaaftid aan bannaankayga ku sugee, sow arrimo Hay’addiinna u gaar ah ma aha?”
“Ina keen wax qarsoodi ah ma ahee, waa iska hanuunis guude!”
Hoolkii weynaa ee shirarka irridkiisii markay soo gaareen, ayuu Axmed isku yaxyaxay, kuna sigtay inuu dib u laabto. Hase yeeshee, meel uu ka noqon karo ma joogin. Dhawrkii boqol oo shaqaalaha ahaa, ee dhagaysanayey kudbadda Agaasimaha Guud, ayaa hal mar soo wada eegay. Aabbihi qudhiisu intuu jalleecay, buu hadalkiisii hore ka watay, sidii isagoon arag. Wuxuu dhexda ka fadhiyey, xusulladana ku cuskanayey miis dheer oo shaqaalaha ka soo horjeeda. Hareerahana waxaa ka fadhiyey Guddiga Shaqaalaha iyo Agaasimayaasha Waaxyaha wixii ka joogay.
Ciise-Dheere iyo madaxdii xagga hore ka soo jeedday badankooduba, waxay damceen in ay Axmed ku soo dhaweeyaan miiskaas shaqaalaha hortiisa ka soo jeeda, ee madaxdu safan tahay. Hase yeeshee, Axmed waa diiday, wuxuuna ka door biday in uu shaqaale-weynaha dhex fariisto. Wuxuu u gudbay geeska u dambeeya oo kuraas badani ka bannaanayd. Intii uu sii gudbaayey shaqaaluhu ishay la sii raacayeen. Badankoodu way garanayeen in uu yahay wiilkii Agaasimahooda ee Injineerka ahaa. Qaarkood madaxay u lulayeen, qaarna dhoolla-caddayn bay ku salaamayeen. Qaar kalena salaan daaye ishay ku gubayeen, waxay jeclaayeen inay ka dhex dusiyaan. Wuxuu ugu muuqanayey in uu yahay hooskii aabbihii. Qof waliba dareenka uu aabbihi u qabo ayuu ku qaabbilayey.
Kuwa dhoolla-caddaynta iyo madax-lulka ku soo dhaweynaya, qaarkood aabbihii waxay ula hayaan si dhab ah. Meel kastana way ku ammaanaan, si aan looga beddelin. Qaarna marka ay isaga arkaan uun bay daba yaacaan. Waxay isaga dhigaan dad jecel oo daacadnimo kula shaqaynaya. Markuu ka maqan yahayna xan iyo shirqool bay la daba galaan. Kuwa wiilka indhaha ku gubayaana waa kuwo odayga nebceystay, kuna ducaysta in mar uun laga beddelo. Kuwaas qaarkood uurka uun bay uga bukaan, isagoon ogeyn, shaqadoodana ku sii jeedaan. Qaarse colaaddooda kalama gabbadaane wajigay ka saaraan, dagaal cadna kala soo hor jeestaan, qoraal iyo afba.
Colaaddaas sababaha keenay way kala duwan yihiin. Qaar waxay ugu ciil qabaan arrimo ay shakhsi ahaan u tabanayaan: gunno, fasax, dallacaad, daryeel iyo wixi la mid ah. Qaarna waxay ku eedaynayaan in uu Mashruuca curyaaminayo, caddaalad xumana ku maamulo. Waxay ku doodaan inuu dano isaga u gaar ah uga faa’iideysto Mashruuca, kuna xiran yahay ganacsato waaweyn iyo dallaaliin la yaqaan. Waxyaalo badan oo arrinkaas caddaynayana fartay ku fiiqaan.
Ciise-Dheere intuu faylkii Agaasimaha Guud hor dhigay, ayuu soo aaday xaggii dambe ee uu fariistay ninkii martida u ahaa. Markii uu la sii fariisanayey, waxaa il nac leh dib ugu soo eegay shaqaalihii qaar ka mid ah, waa kuwii markii horena Axmed Jaamac eegmada ku kululaynayey. Indhahooda fiiqfiiqani waxay lahaayeen, Bal eega munaafaqaas! Wuxuu wiilkaas ugu afmiinshaaraynayaa in uu aabbihii ugu dhawaado. Way ku gafsanaayeen xukunkaas qallafsan ee ay ku rideen wadaygood Ciise-Dheere. Dhab ahaan Ciise Agaasimaha dhawaansho kama rabin. Soo dhaweynta Axmedna munaafaqnimo laba wajiilenimo kama ahayn. Ku soo dhaweyn mayn, siday u qaateen, aabbihii daraaddii. Wuxuu ku soo dhaweynayey xushmayn ka dhab ah oo uu isaga u hayey. Xushmayntaas waxaa u sabab ah laba arrimood oo qolyahaas shaqaalaha ahi u war la’ yihiin. Tan hore waa dhaqankiisa qofnimo iyo fikradaha uu qabo oo cajabiyey Ciisoo dhawaan bartay, dareemayna in ay arrimo badan isku aragti ka yihiin; tan labaadna waa xiriir xaasnimo oo meesha soo galay, kaddib markii Ciise ogaaday in ay is-jecel yihiin isaga iyo dumaashidi Maana-Faay.
Ciise, wuxuu ka mid yahay shaqaalaha odayga uurka uga buka, kuna eedeeya in uu Mashruuca ku danaysto; hase yeeshee, ka-hor-imaad bareer ah uma muujiyo, mana jecla in wiilkiisu arrintaas ka garto. Qaar seef-la-bood ah oo shaqaalaha ka mid ah ayaa waxay kula murmaan “Jaamac-Dhegey baad dabadhilif u tahay!” Eedeyntaas oo ay sida badan u soo jeediyaan farsamayaqaannada ay isku xirfadda yihiin, waxay ku bilaabeen muddadii uu ku biiray Guddiga Shaqaalaha. Dhaliishoodaas waxay u cuskadaan berigii Ciise-Dheere dhibaatada weyni kala soo gudboonaatay sidii uu u aroosi lahaa Leyla Xaaji Muumin, oo ay is-jeclaadeen, ciddooduna u diiddanayd. “Berigaasaa Jaamac gacan qabtay,” bay yiraahdaan. Wuxuu siiyey lacag deyn ah iyo fasax dheer.
— 4 —
Jaamac-dhegey weli khudbaddiisii dheereyd buu wadaa. Hadduuba codkii kor u sii dallacay, oo kulayl iyo xammaasad hor leh geliyey, “Maya jaallayaal! Ma oggolaanayno waxyaalaha caynkaas ah. Shaqa-curyaamiska iyo iska daba wareegga iyo afmiinshaarnimada dadka qaarkii la dhuxdhux leeyihiin, u dulqaadan maynno. Waxaan arkaa dad weli u hanqal taagaya beentii, musuqmaasuqii, qaraaba-kiilkii, xatooyadii xoolaha dadweynaha, laba wajiilannimadii iyo waxyaalihii kaloo qurunka ahaa ee Kacaanka ka hor jiri jiray; waxaan u jeedaa dad raba in ay soo celiyaan. Dad dantooda ka hormarinaya danta ummadda. Dadkaas tallaabo cad baan ka qaadaynaa! Sharcigaan la tiigsanaynaa. Kacaanku ma oggola waxaas!”
Sacab xammaasad leh baa hadalkii ka kala gooyey. Axmed waxba kama sabcine yaab iyo feker buu hoos la eegay. Cajaa’ib! Maansha la yiri ‘Afow yeelkaa, uurow Allaa ku og!’ Ma aabbahay baa ninka sidaan u hadlayaa?
Waa kuma ninkaan dhaleecaynaya danaysiga, musuqmaasuqa iyo wixi la mid ah. Waa yaabe aabbahay ma xalay intii la hurday buu is-beddelay, oo Kacaan-yahan noqday? Mise weligii sidaanay isaga soo hor jeedi jireen khudbooyinka uu halkaan ka jeediyo iyo kuwa uu guriga noogu akhriyo? Laba wajiilennimada uu sheegayaa sow taas ma aha? Sow foolxumo ma aha haddii shaqaaluhu ku gartaan? Allow ceebteenna astur!
“Ninkii shaqada sagsaaga,” Jaamac baa weli wacdaro ridaya, “Tallaabaan ka qaadaynaa. Waa in la ilaaliyaa dishibiliinka iyo waqtiga shaqada!”
Taas dambe waa ka dhab. Ma jecla in shaqada la sagsaago. In dishibiliinka la jebiyana wuu ka dhintaa. Waa nin karti badan oo shaqo jecel, caajiska iyo ceebtana neceb. Inkastoo danihiisa gaarka ahi kala weyn yihiin danta guud, haddana aad buu uga taxaddaraa in ay dayacanto meeshii loo xil saaray; kaddibna uu ku ceeboobo, madaxnimadana laga qaado, ama sharciguba qabto.
Sidaa awgeed, wuu iska ilaaliyaa in uu si toos ah ugu tagri falo hantida Mashruuca. Siyaalo badan buu u fushadaa ujeeddadiisa weyn ee ah in uu wax tabcado, ee hantidiisa gaar ahaaneed ballaariyo. Shaqadiisa iyo bulshoweynta dhexdeedaba, haybad buu ku leeyahay.
— 5 —
Markii shirkii laga dareeray, Jaamac-Dhegey xafiiskiisii buu toos u aaday. Axmed shaqaalihii ay is-yiqiinneen baa salaan ku hakiyey; kadibna aabbihiis ayuu xafiiskiisii weynaa ee quruxda badnaa uga daba tagay. “Haye Axmed!” buu ku salaamay, intuu xaashiyihii hor yiil madaxa kor uga qaaday, markuu shanqartiisa maqlay.
“Nabad aabbe,” buu ugu jawaabay, isagoo taagan.
Carruurtiisa aad buu u jecel yahay, siiba Axmed wuu ku dhaartaa; aayihiisana aad uga fekeraa, wixii uu weydiistana uma diido, si uusan u calool xumaan. Sidaasuu isagoon raalli ka ahayn uga yeelay in uu guri gaar ah dego, markuu yiri, “Carruurta buuqeeda kuma dhex jiri karo.” Wuxuuse la yaabay booqashadiisa kadiska ah. Ugama baran in uu micne darro xafiiska ugu yimaado. Wuu ka yare naxay. Wuxuu is yiri: ma dhiillo soo korortay buu kaaga war keenay!
“Waa sidee, ma wax cusub baa jira?”
“Maya aabbe, waxba ma jiraane, anigaa muraad yar kaa soo yeeshay.”
“Haah. Soo fariiso! Armaad nin iska dhigtay, oo muraadkaagu ku saabsan yahay arrintii aan weligay kugu guubaabin jiray?”
“Tii guurka miyaa?”
“Haah, mise weli ‘sahan’ baad ku jirtaa, sidaad oran jirtay?”
“Wallaahi aabbe sahankii waan isaga jiraa, laakiinse hadda ma fara marni.”
“Haddaba, waan kuu sheegay, bishaan gudaheeda haddii aad wax keeni weydo, anigaa xilkii kaala wareegaya, ee gabar wanaagsan ciddooda kuu weydiinaya.”
“Maya aabbe, waad mahadsan tahay, laakiinse xilkaas adiga kugu dhibi maayo.”
“Xaggee baan uga fursanayaa haddaad adigu ka soo bixi weyday; anna aan rabo in aan dhashaada arko intaan gabow iyo geeriyi naga daba imaan? Hadda maxaad isku haysaa, waataad lahayd ma fara marniye?”
“Gabar baan is-barannay.”
“Kow!”
“Hadda intii muddo ah waan wada soconney, wayna ila wanaagsan tahay.”
“Oo maxay tahay?”
Axmed wuu gartay. “Maxay tahayda” aabbihii inay su’aalo badan huwan tahay, wuxuuse ugu soo gaabiyey, “Waa ardayad dugsiga sare dhigata.”
“Dadkooda ma taqaan?” Su’aashaas dadban buu ku celiyey, isagoo qudhiisu ka cabsi qabay, in wiilkiisu dhibsado, hadduu toos u weydiiyo su’aasha uu doonayo.
Axmed oo ay u caddayd jawaabta aabbihii ka doonayo, hase yeeshee, weli ka meermeerayaa yiri, “Maya aabbe, ciddooda weli isma aannaan baran.”
“Ma gabar aadan weli dadkooda aqoon baad rabtaa inaad guursatid?” Jaamac baa cod intii hore ka kulul, ee canaani ka dhadhamayso ku weydiiyey.
“Maya aabbe, wax go’aan ah weli kama gaarin. Go’aanka guurku adiga uun buu kugu xiran yahay. Cid kale go’aan ma ka gaari karto. Xitaa iyada weli guur lama soo hadal qaadin.”
“Oo haddaadan guurba la soo hadal qaadin maxaad isu sheegi jirteen? Maxaadse ka og tahay in ay ku oggoshahay iyo in kale, ma quud aan jirin qoryo u guraa?”
“Waxaan ogahay in ay i jeceshahay. Waxna iga diidi mayso haddaan iraahdo aan is-guursanno.”
Intuu isu qoslay buu cod kajan huwan ku yiri, “Inay i jeceshahay, in ay i jeceshahay. Bal ninkaas weyni, wuxuu ku hadlaayo! Waxaagoo dhammi waa dhalanteedkaas. Markaasaad leedahay xil baan qaadi karayaa; anigaa qof la imaanaya! Naag aadan dadkeeda aqoon, oo waxay tahay ogeyn, Soomaali Maxamed nin ay caawa Alla ka tahay sheegi karin, oo aan wax heshiis ahi idin dhex marin, baad hadda is-leedahay qof baad haysataa. Waxaasi ma wax lala shir yimaadaa?”
Axmed in yar buu feker la aamusay. Haahaw hana imtixaanin. Canaantaas oo dhan waxay iigu dhacaysaa maad dadkeeda iyo qoladeeda soo ogaatid! Bal maxaa faduushaas i geliyey? Ma iyadaan guursanayaa, mise dadkeeda! Si fiican baan u bartay, si fiican bay ii baratay. Waan ka helay, way iga heshay. Waan jecelahay, wey i jeceshahay. Intaas oo dhan haddaan ogahay maxaa ii dhiman? Bal waa kane yaa aabbahay noo kala tarjumaana, ee intaas keliya ka dhaadhiciya? Anigu in aan ka dhaadhiciyo warkeeda daaye xitaa uma sheegi karo. Intaas hortiisa kama oran karo! Intuu madaxa kor u qaaday buu yiri, isagoo gidaarka fiirinaya, laakiin aan waxba arkayn, “Aabbe horta arrintaan ma ahayn tii aan maanta kuugu imid. Arrintaan mar dhan baan rabay in aan kuula imaado, markaan dhankayga ka soo diyaargaroobo. Haddana maadaama sheekadu nala gashay uun baan rabay in aan ku sii ogeysiiyo in qoftaasi jirto qof aan ku kalsoonahay haddaysan ahaynna kuuma sheegeen. Adiga naftaada, waa qof aan hubo in aad ila jeclaysan doontid markaad aragtid, xagga quruxda iyo xagga qiimaheeda kaleba.”
Intuu yare aamusay, buu si deggan u weydiiyey, sidii nin soo dabcay, “Aabbaheed iyo hooyadeed ma joogaan?”
“Haah, way joogaan.”
“Aabbaheed muxuu ka shaqeeyaa?”
“Waa beec-mushtar aan weyneyn.”
“Magaci?”
“Xaaji Muumin baa la yiraahdaa.”
“Xaafaddee deggan yihiin?”
“Xamar Weyne.”
“Gurigooda ma tagtid miyaa?”
“Waan tegi lahaa, waalidkana mar horaan is-baran lahayne, waa dadka dhaqankoodu xirxiran yahay, oo fadeexadda u yaqaan haddii gabadhu nin aan lagu darin barato.”
“Waa runtoode waa edeb darro,” Jaamac baa yiri.
Axmedna wuxuu jeclaystay in uu ra’yigaas gaashaanka ku dhufto, kumase dhiirrane, hadalkiisii horuu iska watay, sidii isagoon oraahdaan dambe maqlin, ama wax ka qabin. Wuxuu yiri, “Marka loo tagayaa waxay noqon kartaa oo keliya mar loogu socdo weydiinta gabadha guurkeeda. Dadka u tagayaana waa in ay noqdaan ikhyaar waaweyn.”
“Waxaad yeelaysaa,” Jaamac baa soo gabagabeeyey, “Bal gabadha nasoo tus, oo guriga keen. Markaas kaddib arrimahooda kale anaa ka sal gaari doonee. Hadday qof wanaagsan noqotana aabbaheed dan baan u heli doonaaye.” Intuu yare aamusay, sidii isagoo weli hadalka dhammaystirkiisii raadinaya, ayuu intuu si kedis ah u soo eegay ku yiri, “Kow, maxay ahayd arrinta kaloo aad iigu timid?”
“Maya aabbe, wax saas u sii weynna ma ahee, arrin yar oo lacag la’aan igu heshay baa meel iiga xayirantay.”
“Goor aad lacag la’aan ka bixi doontid ma garanaayo,” ayuu hoos u yiri, isagoo boorsadiisii lacagta soo bixinaaya.
Axmed markuu isagoo faraxsan jaranjarta ka degay, baa ugu horreysay dareen uu dareemo dhididka korkiisa qooyey. Inkastoo uu weli madaxa culays ka dareemayey, haddana wuxuu ku faraxsanaa imtixaankii kululaa ee uu ka soo samata baxay iyo muraadkii uu meesha u yimid oo uu ku soo guuleystay.
Uukow Media
0 Comments